Wałbrzych

Kolegiata p.w. Aniołów Stróżów

W miejscu dzisiejszego kościoła pod wezwaniem Aniołów Stróżów w roku 1440, a według innego podania nawet już w 1428 r., zbudowano katolicki kościół pod wezwaniem św. Michała, który przez wieki był uważany za najstarsza budowlę Wałbrzycha. Z powodu dużego napływu górników z terenu hrabstwa kłodzkiego w 2 połowie XIX wieku wzrosła liczba katolików. Niewielki stary kościółek nie mógł już pomieścić wiernych, dlatego tez musiano pomyśleć o budowie większego kościoła parafialnego. 27. listopada 1899 r. rozpoczęto rozbiórkę starego kościoła. W czasie budowy nabożeństwa odbywały się w kościele zastępczym, postawionym w ogrodzie nabytej w 1894 r. plebanii przy ul. Młynarskiej, konstrukcji szachulcowej firmy Carla Jägera.
Na miejscu kościoła św. Michała w latach 1899-1904 zbudowano nowy kościół parafialny pod wezwaniem Aniołów Stróżów. Autorem projektu był Alexis Langer z Wrocławia. Proboszcz Ganse założył dla celów budowy kościoła tzw. Kirchbauverein. Budowa finansowana była ze środków prywatnych (książę pszczyński, książę żmigrodzki) i kościelnych, wystrój wnętrza ze zbiórek i fundacji parafian.
Ceglany kościół halowy jest na rzucie krzyża łacińskiego. Dach dwuspadowy z wieżą nad wejściem głównym i sygnaturką na skrzyżowaniu korpusu z transeptem, z przyporami, oknami (ok. 12 m wysokości) witrażowymi. Nazwiska fundatorów witraży (Körner, Geisler, Ulke, Hausdorf, związek czeladników, iitd.) utrwalono na nich. Od wschodu budowla zamknięta jest trójbocznym prezbiterium. Wszystkie elewacje wieńczy gzyms ze złoconymi liśćmi we fryzie. W elewację południową wtórnie wmurowano wybrane, lepiej utrzymane epitafia z XVI, XVII, XVIII wieku, pochodzące z kościoła św. Michała, z którego pochodzą też ambona i chrzcielnica. Trzynawowe wnętrze halowe nakryte jest sklepieniem sieciowym, wspartym na wielobocznych, ceglanych filarach. 03 maja 2010 został uroczyście ogłoszony kolegiatą; 15 września 2010 powołano przy niej kapitułę składająca się z księży kanoników.

• Tekst oraz zdjęcia pochodzą z portalu Wratislaviae Amici.

Opis w opracowaniu Hansa Lutscha

• Zwei Grabsteine mit den Flachbildern der Verstorbenen, zweier Jungfräulein aus der Familie Zettritz, Hedwigis + 1578 und Ursula + 1591.

Wyciąg z inwentaryzacji hrabiego Hoverdena

• 1569. Czetricz, Margarita v. und Anna, gest. 1571.
• 1578. Czeteris, Jungfrau Hedwigis.
• 1591. Czettritz, Fräulein Ursula.
• 1600. Klose, geb. Adolf, gest. 1613.
• 1600. Klose, Hieron., Bürgermeister, u. Frau
• 1745. Schwanenberg, J. Ros., Bar. v., geb. v. Fritsch, verw. gewes. Bar. Harbuval v. Chamare.
• 1774. Prenzel, G. Ferd., Kind.

Płyty nagrobne

Płyty nagrobne na ścianie kościoła.

Płyta nagrobna Hedwig von Czettritz † 1578

Płyta nagrobna dziewczynki Hedwig von Czettritz zmarłej 5 maja 1578 roku.

ANNO 1578 DEN 5. MAI IST IN GOTT SELIG LICH ENTSCHLAFFEN DIE EDLE TUGENTSAME JUNGFRAW HEDWIGES GEBORNE CZETRISSIN WELCHER GOT DIE EWIGE RUH UND EIN FRöLICH AUFERSTEHUNG GNEDIG VERLEIHEN WOLLE AMEN

W roku 1578, dnia 5 maja zasnęła szczęśliwie w Bogu szlachetna w swej cnocie panna Hedwig urodzona z Czettritzów, którą Bóg wiecznym odpoczywaniem i radością zmartwychwstania miłościwie obdarzyć zechciał. Amen

Płyta nagrobna Ursuli von Czettritz † 1591

Płyta nagrobna panienki Ursuli von Czettritz zmarłej 12 lipca 1591 roku

ANNO 1591 DEN 12. JULII IST IN GOT SEL[IG]LICH ENTSCHLAFFEN DIE EDLE EHREN TVGENTREICHE JVNGFRAW VRSVLA GEBORENE CZETTRITZIN ZV WALDENBURG DER GOT GNEDIG SEI VND VNS ALLEN AMMEN

Płyta nagrobna Caspara von Waldau † 1572

Płyta nagrobna Caspara von Waldau, pana ze Starego Zdroju, zmarłego 4 września 1572 roku.

ANNO 1572 DEN DORNSTAG VOR MARIA[E] GEBURT WELCHES IST DER 4. SEPTEMBER IST IN GOT ENTSCHLAFEN DER EDLE EHRVNVESTE CASPAR V. WAL[DAU HERR AVF ALDINWASSER WELCHEM GOT G]NEDIG SEI.

Epitafium Anny Leuckert † 1720

Epitafium Anny Ursuli Leuckert zd. Hilscher, córki Georga Hilscher i Heleny zd. Hoffmann, zmarłej 30 października 1720 roku w wieku 25 lat, 27 tygodni i 3 dni. Dwalata wcześniej w 1718 roku wyszła za mąż za Gottfrieda Leuckerta, z którym żyła w szczęśliwym związku 2 lata i 39 tygodni. W tym czasie urodziła dwie córki.

Dieses hat erfahren die allhier in Gott ruhende Frau Anna Ursula Leuckerten gebohrene Hilscherin ihre Eltern sind gewesen der Weyl. Herr George Hilscher u. Frau Helena gebohr. Hoffmannin aus Freuberg. Sie hat sich Ao 1718 an Hr: Gottfried Leuckerten bürger u. handels verwandter allhir verheurathet im Ehestande gelebet 2 Jahr u. 39. Wochen mit Ihme gezeuget 2 Töchter welche noch am leben. Ist gestorben den 30. Octobris ao 1720 u. hat ihr alter bracht auf 25. Jahr 27. Wochen und 3. Tage. ie Krone zum Lohne.

Mein Wochenbett ist mir zu einem Grabe worden
Doch meine Seele lebt nun in der Engel orden
Gott selbsten Krönet mich u. zicht mich Himmel an
Wohl dem der so beglückt u. seelig sterben kan.

Epitafium Hieronymusa Klose i jego żony Anny

Epitafium Hieronymusa Klose, zmarłego 11 marca 1600 roku w wieku 61 lat - tutejszego burmistrza oraz jego żony Anny Adolfin, zmarłej 10 kwietnia 1613 roku w wieku 72 lat.

Im Jar 1600 den 11. Martii starb in Got selig Hieronymus Klose bey diesem Städtlein etliche Jahr verordneter Bürgermeister seines Alters 61 Jah ß Und (im) anno 1613 den 10. April folgte ihm durch einen snaften Tod hernach seine hinterlassene Wittib Anna Adolfin ihres alters 72 Jahr ein Paar Ehelerte welche Gott gefürchtet der Herrschafft gehorchet das Predigampt geehret die Nachbaren geliebet zehen Kinder gezeuget und zwei Söhne zum Studieren gezogen unter welchen der jüngste und das letzte Kind M. Heinrich Klose Rektor des Gzmnasii bey Mari Magdalena in Breslaw seinen lieben und getrewen Eltern diesem Stein zum gedächtnüs hat aufrichten lossen

HIC POST FATA MEI PLACIDE DORMITE PARENTES
VOS EGO QUANDO VOLET DIA PRONOEA SEQUAR
SIT LEVIS HAEC VOBIS TELLUS CEU NEMO QUERETUR
VOS ULLI REPROBO MORE FUISSE GRAVES.

Epitafium Fridrici von Reibnitz † 1719

Epitafium Fridrici Susanny Margarety von Reibnitz zd. von Gersdorf, żony Christopha Friedricha von Reibnitz, zmarłej 3 września 1719 roku po przeżyciu w małżeństwie 16 lat, 8 miesięcy i 15 dni.

Ich hab in Christi wanden
den lebensbrunn gefunden

Ein Mara fand in dem benachbarten Saur-brunnen die allhier in GOTT ruhende Wohlgebohrne Frau Fr. Fridrica Susanna Margareta gebohren von Görsdorff des Wohlgebohrnen Ritter u: Herrn Herren Christoph Friedrich v. Reibnitz Hr: auff Ober- Mittel- Nieder- Erdmansdorf Innigst geliebteste Frau Gemahlen was Ihr dasilbst zur Gesundheit dienen solte betöderte den 3. Sept. 1719 Ihren Tod den Sie aber im [Arm] Ihres JESU gläubigst versüßete und nach dem Sie das bittere wasser dieser welt nicht länger gehostet als 16. Jahr 8. Monath 15. Tage, ward in dem Himmel Ihr Mara lauter Manna.

Epitafium Joanny von Schwannenberg † 1745

Epitafium Joanny Rosiny von Schwannenberg zd. von Fritsch pani na Starym Zdroju. Pierwszym jej mężem był Johann Baptist von Harbuval Freiherren von Chamare, natomast drugim został cesarski generał Sebastian Felix von Schwannenberg. Z pierwszego małżeństwa miała jednego syna, natomast z drugiego jedną córkę. Zmarła 23 listopada 1745 roku przeżywszy 69 lat, 3 miesiące i 3 dni.

Unter diesem Stein Ruhet die Hoch Wohl gebohrne Frau Joanna Rosina freiin von Schwannenberg gebohrne von Fritschin Erbfrau auf Altwasser. Sie erblickte daß Tageslicht im Jahr 1676 den 10. Augusti vermehlte sich Anno 1699 den 19. Novb; an den Johann Baptist von Harbuval Freiherren von Chamare Commandirenden Obristen leutenand deß Kaysl. vobonischen tragoner Regiments zeigte mit selbten Einen Sohn Johann Ludwig. Anno 1708 den 1. May Trat in die Anderte Ehe mit dem Wohlgebohrnen Herrn Sebastian Felix von Schwannenberg Ihro Kays. Maye. General Steuer Einnehmer im Hertzogthum Ober- u: Nieder Schlesien in welcher Ehe Sie eine Tochter Erzeigt Joanna Frau Cisca Freyin von Schwannenberg wo endlich der Todt anno 1745 den 23. Novb. zwar Ihres Lebens nicht aber Ihren Ehren Ruhmes ein Ende gemacht, Nach deme Sie innerhalb 69. Jahren 3. Monathen und 3 Tage Ihres Alters sich durch die Tugent zu dem Ewigen vorbereitet welcher leser bethe vor Sie.

Epitafium Marii von Czettritz † 1659

Epitafium Marii Rosiny von Czettritz zd. von Hohberg, urodzonej 2 lutego 1628 roku a zmarłej 12 marca 1659 roku. Jej mężem był Heinrich von Czettritz, właściciel Podzamcza i Wałbrzycha.

Ehren Gedächtnüs der Hochwohl Edelgebohrnen, Viel-ehren und hoch Tugendreichen Frauen Mariae Rosinae Czettritzin geb: von Hohbergkin Frauen auf Neuhaus und Waldenburg, deß Hochwohl Edelgebohrnen und Gestrengen H: Heinrichs von Czettritzeß, auff Neuhaus und Waldenburg hertzliebsten und treusten Ehe-schatzes, welche den 2. Februarii Anno MDCXXIX (1628) Auf diese Welt gebohrnen und nach dehme sie die gantze Zelt Ihres Kurtzen Lebens, wohl und recht Christlich Gottseelig und andächtig freygebig und wohlhältig. Keusch Ehrbar und auffrichtig gelebet, Auch mit Ihrem hertzliebsten Eheschatz in recht friedlicher, freundlicher, Gott und menschen Wohlgefälliger Ehe gesessen 8. Jahr 44. Wochen und 1. Tag. Und sie Gott darinnen mit 6 Ehren und Ehepflänzlein Väterlich begabet, Ist Sie bey Überschütfung Ihres Letztern und Zwar 7ten Ehesegens in Trauriger Geburth den 12. Martii umb 8 Uhr nach Mittage Anno MDCLIX (1659) In Wahrer und beständiger anruffung Ihres treusten Erlösers Christi Jesu, sanft und seelig verschieden Ihreß alters XXXI Jahr, V Wochen und III Tage.

Epitafium NN osoby

Barokowe epitafium NN osoby z całkowicie zatartą płytą inskrypcyjną.

Epitafium Paula Ganse † 1928

Epitafium poświęcone pamięci Paula Ganse, urodzonego 24 marca 1863 roku w Kluczborku. Ordynował 24 sierpnia 1885 roku. W latach 1899 - 1904 wybudował tutejszy kościół, natomiast w 1910 roku wybudował kościół w Sobięcinie koło Wałbnrzycha. Zmarł 11 czerwca 1928 roku. W latach 1897 - 1928 był proboszczem w tutejszym kościele, wcześniej w Lwówku Śląskim. Epitafium to zostało umieszczone 15 października 1929 roku staraniem ks. Paula Peikerta, od 1928 r. następcy ks. Paula Ganse na urzędzie proboszcza parafii Świętych Aniołów Stróżów.

• Zdjęcia pochodzą z portalu Wratislaviae Amici.

Fragmenty płyt nagrobnych i epitafiów

Fragmenty płyt nagrobnych i epitafiów złożonych pod murem kościoła.